کارآفرینی در خلا رخ نمیدهد بلکه در بستر جامعه و تحت تاثیر عوامل محیطی مختلف از جمله سیاست‌های دولت، زیرساخت‌های قانونی و تجاری و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی، رشد و توسعه مییابد. به این بستر و مجموعه عوامل محیطی اکوسیستم کارآفرینی گفته میشود که تاثیر زیادی بر فعالیت‌های کارآفرینانه به ویژه از نوع SME دارد. در دوره MBA ضمن آشنایی با اکوسیستم کارآفرینی و تاثیر آن در اقتصاد، آموزش‌های کارآفرینی دریافت می‌کنید. از طریق این آموزش‌ها مهارت شما برای راه‌اندازی کسب و کار، انجام فعالیت‌های ریسکی، شناسایی فرصت‌ها و ایده‌های نو و تبدیل آنها به ثروت افزایش خواهد یافت.
مفاهیم اولیه
برای تبیین موضوع مقاله یعنی نقش اکوسیستم کارآفرینی در رشد SME ها، ابتدا باید چندین مفهوم به صورت مجزا تعریف شوند.
منظور از اکوسیستم چیست؟
اکوسیستم (Ecosystem) یکی از مفاهیم مهم در زیست شناسی است. این عبارت ابتدا در علوم طبیعی مطرح شد و بعدها به علوم دیگر از جمله مدیریت و اقتصاد تسری پیدا کرد. منظور از اکوسیستم یا زیست بوم، سیستم حیاتی است که یک گیاه یا جانور در آن امکان رشد و حیات دارد. در این سیستم موجودات زنده و غیر زنده تعاملات سازنده، متوازن و پایدار دارند. اکوسیستم‌ها انواع و اندازه‌های متفاوتی دارند، به عنوان مثال درخت یک اکوسیستم کوچک و اقیانوس یک اکوسیستم بزرگ است.
اکوسیستم دارای سه مولفه کلیدی است: جمعیت یا ذینفعان سیستم؛ مکان و محل اکوسیستم؛ وابستگی و تعاملات بین جمعیت اکوسیستم. عناصر داخل اکوسیستم برای رشد و حیات به یکدیگر وابسته هستند و هر کدام نقش مستقل و مجزایی ایفا می‌کنند.
منظور از کارآفرینی چیست؟
برای تشریح مفهوم اکوسیستم کارآفرینی لازم است با کارآفرینی و کارآفرین (Entrepreneur) به طور دقیق آشنا شویم. منظور از کارآفرینی صرفا ایجاد شغل نیست، بلکه دارای شرایط خاصی می‌باشد. کارآفرین از دیدگاه شومپیتر (Schumpeter) مخرب خلاق است، سیستم‌های موجود را آن طور که هستند نمی‌بیند، بلکه آن طور که می‌توانند باشند می‌بیند. کارآفرین کسی است که برنامه‌ریزی و ریسک‌های مربوط به بنگاه خود را عهده‌دار میشود.
منظور از اکوسیستم کارآفرینی چیست؟
وقتی دو عبارت اکوسیستم و کارآفرینی در کنار هم قرار میگیرند مفهوم جدیدی را پدید می‌آوردند که مورد توجه محققان، مدیران و سیاستمداران قرار گرفته است. از آن جایی که کارآفرینی در خلا رخ نمیدهد؛ توسعه کارآفرینی مستلزم شبکه‌ای از عناصر مختلف است که نقش مهمی در رشد فعالیت‌های کارآفرینانه دارد. این شبکه شامل بازیگران مختلفی است که به صورت مستقل از هم فعالیت داشته اما تحت یک مجموعه به نام اکوسیستم کارآفرینی با هم تعامل دارند.
عناصر اکوسیستم کارآفرینی مردم، دولت، سازمان‌ها و نهادهای جامعه هستند. در این محیط عوامل مختلف محیطی مانند فرهنگ، شبکه‌های اجتماعی، دانشگاه‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و سیاست‌ها باعث خلق و توسعه کسب و کارهای کارآفرینانه میشود.
اکوسیستم کارآفرینی در حوزه‌های مختلف از جمله کارآفرینی در حوزه صنایع خلاق (مانند صنایع دستی، هنر و موسیقی)، صنایع سرگرمی و ورزش، صنایع فناورانه (مانند برنامه‌های موبایلی و نرمافزارها) و سایر انواع مشاغل به ویژه SME ها مطرح میگردد.
منظور از SME چیست؟
طبق تعریف مرکز آمار ایران SME (Small & Medium Enterprises) یا شرکت‌های کوچک و متوسط به تمام انواع شرکت‌های صنعتی، بازرگانی، تولیدی، کشاورزی و خدماتی گفته میشود که کمتر از 99 پرسنل داشته باشند. این عدد در کشورهای مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال بنابر اعلام بانک جهانی شرکت‌های با کمتر از 300 نفر پرسنل، SME نام دارند. میزان دارایی، نوع مالکیت و مبلغ فروش سالیانه از دیگر فاکتورهایی است که در تعیین مرز SME ها کاربرد دارد.
مهم است بدانید شرکت‌های کوچک و متوسط، نقش بسیار موثری در اقتصاد کشورها دارند.
دلایل رشد یا شکست SME ها
دلایل متعددی برای رشد یا شکست SME ها ذکر میشود. طبق تحقیقات مهمترین عوامل موفقیت SME ها عبارتند از: تامین مالی مناسب، کمیت و کیفیت مناسب نیروی کار، تحقیقات کافی و برنامه‌ریزی پیشرفته اقتصاد خرد. در اقتصاد خرد داده‌های متعددی جهت برنامه‌ریزی، تجزیه و تحلیل و مسائل مالی استفاده میشود. بنابراین صاحبان کسب و کار و کارآفرینان باید با اصول اقتصاد خرد آشنایی کافی داشته باشند. دوره ام بی ای میتواند این دانش را به صورت عملی و کاربردی در اختیار افراد قرار دهد.
همچنین تحقیقات نشان میدهد چهار پنجم (یا 80%) سرمایه‌گذاری‌های تجاری جدید در 5 سال اول شکست می‌خورند. دلایل زیادی برای این شکست‌ها وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از: تامین مالی ناکافی، طرح تجاری ضعیف، ناتوانی در رقابت در یک بازار دشوار، بدهی بیش از حد. عامل دیگری هم برای شکست شرکت‌های نوپا وجود دارد که گاه مغفول میماند. طبق گزارش SAB (Small Business Administration)، بعضی اوقات کسب و کارها به این دلیل تعطیل میشوند که مالک یا مالکان علاقه خود را از دست میدهند یا به این دلیل که متوجه میشوند ترجیح میدهند برای دیگری کار کنند (فقدان یا تضعیف روحیه کارآفرینی).
یکی از دلایل مهمی که از بعد کلان بر رشد یا شکست SME ها تاثیر میگذارد، محیط خارج از شرکت یا اکوسیستم کارآفرینی است. این موضوع در تحقیقات بسیاری مورد توجه قرار گرفته و در قسمت بعد به صورت خلاصه تشریح میگردد.
تاثیر اکوسیستم کارآفرینی بر رشد یا شکست SME ها
آیزنبرگ معتقد است کلید کارآفرینی پایدار در ترکیب ویژهای از اجزای اکوسیستم کارآفرینی است. از آن جایی که کارآفرینی موتور رشد و توسعه اقتصادی کشورها محسوب میشود؛ دولت‌ها سعی دارند اکوسیستم کارآفرینی را اصلاح و تقویت کنند.
برای اینکه اکوسیستم کارآفرینی موفقیت آمیز عمل کند و موجب رشد کارآفرینی در جامعه گردد، باید بین ابعاد مختلف آن همبستگی پویا وجود داشته باشد. ابعاد اصلی یا محورهای اصلی اکوسیستم کارآفرینی طبق نظر آیزنبرگ (Isenberg) عبارتند از: سیاست‌ها، تامین مالی، فرهنگ، حمایت‌ها، نیروی انسانی و بازارها. هر کدام از این محورها دارای مفاهیم و تعاریف خاصی هستند که همه قابل اندازه‌گیری و پایش می‌باشند. در صورت هم‌افزایی، تعادل و همگنی این متغیرهای کلیدی، فرصت‌های کارآفرینی شناسایی شده و ایده‌ها به طرح‌های تجاری سودآور تبدیل میشوند. همچنین از این طریق افراد جامعه به کارآفرینی در سطوح مختلف تشویق شده و سطح تولید و اشتغال نوآورانه افزایش مییابد.
ابعاد اکوسیستم کارآفرینی
موفقیت اکوسیستم کارآفرینی موجب افزایش رقابت پذیری کسب و کارهای کوچک و متوسط میگردد و از این طریق باعث رشد و تقویت آنها خواهد شد. هر کدام از ابعاد اکوسیستم کارآفرینی به نوعی بر SME ها تاثیر می گذارد. به عنوان مثال یکی از ابعاد اصلی اکوسیستم کارآفرینی، حمایت‌های مالی است. از طرف دیگر یکی از عوامل مهم شکست یا رشد SME ها، نحوه تامین مالی می‌باشد. در واقع موضوع دسترسی به منابع مالی برای بنگاه‌های کوچک و متوسط بسیار حیاتی است. بنابراین اگر اکوسیستم بتواند حمایت مالی مناسبی از کارآفرینان داشته باشد، نرخ کارآفرینی در کشور بیشتر خواهد شد.
همچنین اگر سیاست‌های عمومی دولت (به عنوان یکی دیگر از ابعاد اکوسیستم کارآفرینی) به ویژه در بخش قوانین، مالیات‌ها و زیرساخت‌های قانونی و تجاری، مشوق کارآفرینی برای بنگاه‌های کوچک و متوسط باشند، به این معناست که اکوسیستم کارآفرینی منجر به افزایش و تقویت فعالیت‌های کارآفرینانه میشود.
معرفی دوره MBA
دوره MBA یک دوره تخصصی جهت آموزش کارآفرینان و مدیران سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف است. این دوره همچنین مناسب فارغ التحصیلان دانشگاهی است که میخواهند در پست‌های مدیریتی مشغول به کار شوند یا به عنوان کارآفرین کسب و کاری نوآورانه را تاسیس کنند. در این دوره، آموزش‌های کاربردی به افراد داده میشود و آنها را برای ورود موفق به بازار کار یا راه‌اندازی، هدایت و اداره کسب و کارهای مختلف آماده میکند.
آغاز پیدایش دوره MBA مربوط به زمانی است که جامعه آمریکا در اثر صنعتی شدن و تاثیرات ناشی از آن، دچار دگرگونی‌های بنیادین شد. این تغییرات، مسائل و چالش‌های جدیدی را پیش روی کارآفرینان، مدیران و صاحبان مشاغل مختلف قرار داد و آنان را از حل مسائل پیش آمده عاجز کرد. به طوری که مشاغل و کسب و کارهای زیادی از دور رقابت خارج شدند. تنها کسب و کارهایی توانستند باقی بمانند و رشد کنند که متناسب با تغییرات آموزش دیدند یا از نیروی انسانی آموزش دیده بهره گرفتند. دوره MBA برای آموزش نیروی انسانی راه‌اندازی شد و به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت.
آموزش‌های دوره MBA متفاوت از آموزش‌هایی است که در دانشگاه‌ها ارائه میشود و در واقع مکمل آن است. بنابراین گذراندن یکی از آنها به معنای بی‌نیازی از دیگری نیست. البته در بسیاری از کشورها از جمله ایران، پیش نیاز دوره MBA داشتن لیسانس در یکی از رشته‌های دانشگاهی مرتبط مانند مدیریت، اقتصاد و مهندسی است. لازم به ذکر است این دوره تخصصی در دانشگاه تهران به صورت آنلاین و حضوری برگزار میگردد.
در دوره MBA مفاهیم و نظریات علمی جدید به صورت عملی و کاربردی آموزش داده میشوند. رویکرد اصلی در دوره این است که شرکت‌کنندگان با چالش‌های واقعی بازار و کسب و کار آشنا شوند و به صورت عملی و مثمر، راهکارهایی برای آنها بیابند. دروس این دوره به صورت میان رشته‌ای بوده و تمام مطالب مورد نیاز مدیران، کارآفرینان و صاحبان مشاغل را ارائه می‌نماید.
دلایل ضرورت کسب مهارت در دوره MBA
همانطور که در قسمت‌های قبل مشاهده فرمودید، یکی از متغیرهای کلیدی اکوسیستم کارآفرینی، سرمایه‌های انسانی جامعه است. سرمایه انسانی از طریق آموزش متناسب در سطوح مختلف، ارتقا مییابد. دوره MBA در این زمینه میتواند نقش آفرین بوده و با تربیت نیروی انسانی جامعه، آنها را با اصول صحیح کارآفرینی و مدیریت آشنا نماید.
آموزش‌های کارآفرینی ضمن ایجاد انگیزه جهت راه‌اندازی کسب و کار، به اشاعه فرهنگ کارآفرینی هم کمک شایانی میکند. این آموزش‌ها با ارتقا مهارت‌های کاربردی در افراد، بهبود توانایی درک و شناسایی فرصت‌های کارآفرینانه، تشویق به انجام فعالیت‌های ریسکی، باعث افزایش تعداد کارآفرینان موفق در جامعه میشود.
نظرات کاربران