مقدمه
اصلی‌ترین عامل هر سازمانی نیروی انسانی آن است و از آنجایی که هر یک از اعضای سازمان در محیط‌های گوناگون (خانواده، مدرسه، دانشگاه یا حتی جامعه) با مذهب، ارزش‌ها، شرایط اقتصادی، نیازها و فرهنگ‌های متفاوت بزرگ شده‌اند، طبیعی است که در موقعیت‌های یکسان رفتارهای متفاوتی از خود نشان دهند. در عصر جدید ضرورت پاسخگویی به نیاز‌های کارکنان در اولویت قرار گرفته است، زیرا تحقق اهداف سازمان در گرو تامین اهداف و خواسته‌های منطقی منابع انسانی آنها است. به همین جهت است که مدیران سازمان‌ها نیازمند دانشی هستند تا به کمک آن مشکلات، خواسته‌ها، افزایش بهره‌وری و… مربوط به کارکنان و سازمان را بهبود بخشیده و تمامی عوامل را در مسیر پیشرفت قرار دهند و دانشی که در این شرایط به کمک آنها می‌آيد رفتار سازمانی است. در ادامه به توضیح و بررسی رفتار سازمان، اهمیت، سطوح و گرایش‌های مربوط به آن می‌پردازیم؛ پس اگر شما نیز نیازمند اطلاعاتی در این باره هستید تا به کمک آن به بهبود شرایط سازمان خود بپردازید، تا انتها با ما همراه باشید.
تعریف رفتار سازمانی چیست؟
رفتار سازمانی (Organizational Behavior) به نحوه رفتار افراد در سازمان‌ها و تعاملات کارکنان و فرآیندهای سازمانی اشاره دارد. افراد زمانی که در یک گروه بوده یا هنگامی که نقش‌های سازمانی به آنها اختصاص داده میشود، رفتارهای خاصی از خود نشان میدهند، رفتار سازمانی مطالعه چنین رفتارهایی و چگونگی تأثیر آنها بر سازمان را مورد بررسی قرار میدهد. هدف رفتار سازمانی بهبود نگرش کارمندان در محل کار، ارتقای رهبری سازمانی، ارتقای نوآوری و رضایت شغلی است. انجمن روانشناسی آمریکا رفتار سازمانی را به عنوان یک زمینه مطالعاتی در دهه 1970 به رسمیت شناخته و از آن زمان، این رشته با عنوان رفتارهای انسانی در سازمان‌ها شناخته شد. محققان در زمینه‌های روانشناسی، جامعه شناسی، روانشناسی اجتماعی، مردم شناسی، علوم سیاسی و اقتصاد همگی در پژوهش رفتار سازمانی مشارکت داشته‌اند.
اهمیت رفتارسازمانی
رفتار سازمانی چگونگی تعامل افراد با یکدیگر در داخل یک سازمان، مانند یک کسب‌وکار را توصیف میکند. این تعاملات متعاقباً بر نحوه رفتار سازمان و نحوه عملکرد افراد با یکدیگر تأثیر می‌گذارد. برای کسب‌وکارها، رفتار سازمانی جهت ساده‌سازی کارایی، بهبود بهره‌وری و ایجاد جرقه نوآوری برای ایجاد مزیت رقابتی در شرکت‌ها استفاده میشود.
در طول سالیانی که افراد در سازمان‌ها مشغول فعالیت بوده‌اند بار‌ها پیش آمده است که با همکاران خود هماهنگ نبوده و هیچ ایده‌ای از انتظارات خود نداشته‌اند؛ این سازمان‌ها به احتمال زیاد فاقد یک مدل OB قوی بوده‌اند. رفتار سازمانی می‌تواند به کارکنان کمک کند تا فرهنگ یک کسب‌وکار را درک کرده و همچنین به مدیران کمک کند تا به کمک این فرهنگ به بهره‌وری و حفظ کارکنان خود بپردازند و در ادامه مدیران را در تشخیص مهارت‌ها و شخصیت یک سِمَت شغلی بالقوه در طول فرآیند استخدام یاری کرده و به منابع انسانی این امکان را میدهد تا بهترین فرد را برای هر بخش درون سازمان انتخاب کنند. در حالی که تاکنون راه‌حل دقیقی برای ارزیابی این موارد وجود نداشته، رفتار سازمانی مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها را برای کمک به سازمان‌ها برای ایجاد یک فرهنگ داخلی مثبت و پرجنب و جوش ارائه میکند. یکی از اهداف اصلی رفتار سازمانی این است که بفهمد چه عواملی موجب انگیزه در کارکنان میشود. نحوه اندازه‌گیری رضایت شغلی در سازمان‌ها متفاوت است، اما اغلب معیارهای رایج شامل سیستم پاداش منصفانه و عادلانه، شرایط کاری لذت‌بخش و سرپرستان خوب است. با درک این موضوع که چه چیزی باعث انگیزه کارکنان میشود، مدیران می‌توانند سیاست‌های خود را برای افزایش رضایت شغلی و در نتیجه افزایش بهره‌وری تنظیم کنند. رفتار سازمانی نه تنها به کارکنان کمک میکند تا خود را بهتر درک کنند، بلکه نقشه راهی را برای مدیران ارائه میدهد تا به کمک آن تمامی جوانب سازمان خود را بررسی و بهبود بخشند.
اهداف رفتار سازمانی
درست مانند بسیاری از موضوعاتی که تاکنون مورد بررسی قرار دادیم، رفتار سازمانی نیز اهداف خاصی را دنبال میکند که شامل موارد زیر است:
- استفاده از تکنیک ها و مشاهدات علمی برای مطالعه رابطه بین ساختارهای سازمانی
- رفتارهای کارکنان و عملکرد آنها
- دستیابی به افزایش بهره‌وری کارکنان
- کمک به سازماندهی گروه‌ها
عناصر رفتار سازمانی چیست؟
چهار عنصر رفتار سازمانی عبارتند از:
- افراد
- ساختار
- فناوری
- محیط بیرونی
با درک نحوه تعامل این عناصر با یکدیگر، میتوان به بهبود شرایط سازمان کمک شایانی کرد.
چه عواملی بر رفتار سازمانی تأثیر می‌گذارد؟
صدها عامل وجود دارد که می‌توانند بر رفتار سازمانی تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، یکی از اولین مطالعات رفتار سازمان برای بررسی چگونگی تأثیر نور بر بهره‌وری طراحی شده است (در این فرآیند، محققان دریافتند که کارگران بیشتر به عوامل اجتماعی واکنش نشان میدهند تا عوامل محیطی).
با این حال، عوامل تأثیرگذار را میتوان در چند گروه اصلی خلاصه کرد:
اجتماعی: سبک‌های رهبری، شخصیت همکار، پویایی گروه، روابط و غیره
محیطی: روشنایی، زیبایی شناسی، تنظیم دفتر/میز و غیره
ساختاری: سلسله مراتب کارکنان، ساختار سازمانی بخش‌ها در واحدهای تجاری و غیره.
ابزارها: دسترسی به اطلاعات، ابزارها و فناوری
فرآیندها: مدیریت گردش کار، ساختارهای گزارش دهی، سبک‌های مدیریت پروژه و غیره.
سطوح رفتار سازمانی چیست؟
سطح فردی: در سطح فردیِ رفتار سازمانی مواردی چون خلاقیت، انگیزه، شخصیت، عملکرد، مطالعه و یادگیری، اخلاق و شناخت مطرح میشود و تمرکز اصلی بر مباحث روانشناسی است.
سطح گروهی: که شامل روانشناسی اجتماعی و بینش جامعه شناختی بوده و تعامل انسانی و پویایی گروه را مورد بررسی قرار میدهد.
سطح سازمانی: در سطح سازمانی که براساس علوم انسان‌شناسی و علوم سیاسی پایه‌گذاری شده است، موضوعاتی همچون ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی و تفاوت‌های فرهنگی و… مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
گرايش‌های رفتار سازمانی کدامند؟
رفتار سازمانی دارای گرایش‌های مختلفی است که در ادامه به معرفی و توضیح مختصری از هریک پرداخته‌ایم.
- چارچوب شناختی: این نگرش بیشتر از سایر دیدگاه‌ها به انسان اهمیت میدهد. نگرش شناختی بر روی جنبه‌های مثبت رفتار و آزادی اراده انسان تاکید بسیار داشته و مفاهیمی همچون انتظار، تقاضا و تشویق را مورد استفاده قرار میدهد.
- چارچوب رفتارگرایی: نگرش رفتارگرایی فرآیندهای شناختی مانند تفکرات، انتظارات و ادراک افراد را مورد بررسی قرار میدهد.
- چارچوب یادگیری اجتماعی: یادگیری اجتماعی اشاره به درک کامل رفتار افراد و اصلاح آن از طریق یادگیری می‌پردازد و به دقت بر روی نقش پیچیده حوادث بیرونی، فرایند‌های شناختی و اثرات داخلی رفتار تاکید بسیار دارد.
- چارچوب رفتار سازمانی: چارچوب رفتار سازمانی به درک پیش‌بینی و کنترل رفتار انسان‌ها در سازمان‌ها اشاره دارد.
برخی از مشکلات رایجی که رفتار سازمانی سعی در حل آنها دارد کدامند؟
رفتار سازمانی می‌تواند توسط مدیران و مشاوران برای بهبود عملکرد یک سازمان و رسیدگی به برخی مسائل کلیدی که معمولاً ایجاد میشود مورد استفاده قرار گیرد.
مشکلاتی که رفتار سازمانی سعی در حل آن دارد شامل موارد زیر است:
- فقدان جهت‌یابی یا چشم انداز استراتژیک برای یک شرکت
- مشکل در جذب کارکنان
- آرام کردن تعارضات در محل کار یا ایجاد یک محیط کاری مناسب‌تر
- مسائل مربوط به آموزش کارکنان
- ارتباطات و یا بازخورد ضعیف
جمع‌بندی
رفتار سازمانی دهه‌ها مورد مطالعه قرار گرفته است و موضوعات گوناگونی را پوشش میدهد که ابعاد وسیع‌تری نسبت به آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است، دارد. هر سازمانی مسائل خاص خود را داشته که باید با در نظر گرفتن شرایط و موقعیت کارکنان با آن برخورد کرد. اگر شما نیز به عنوان یک مدیر و یا مسئول منابع انسانی یک سازمان به دنبال بهره‌وری بیشتر و پیشرفت سازمان هستید از کارمندان خود نظرسنجی کنید تا درباره مسائلی که در محل کار می‌بینند و با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ آگاه‌تر شوید. همچنین می‌توانید به کمک یک نرم افزار که تعامل کارکنان با شما را بهبود بخشد، نبض رضایت در سازمان خود را در دست بگیرید.
