نرخ ارز یکی از ملموس‌ترین و آشناترین کلمات اقتصادی است که مردم ایران در سال‌های اخیر زیاد شنیده‌اند. آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که نرخ ارز چگونه تعیین می‌شود؟ نرخ ارز به عنوان یکی از عوامل پیشرو در سطح سلامت اقتصادی هر کشور، یکی از مهم‌ترین معیارهای اقتصادی در جهان به شمار می‌آید. اما دقیقاً چه عواملی بر نرخ مبادله ارز تأثیر می‌گذارند و چرا این مسئله برای همه، از دولت‌ها و مؤسسات مالی بزرگ گرفته تا سرمایه‌گذاران خرد، مهم و حیاتی است؟ عرضه و تقاضا از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده نرخ ارز هستند.
به عنوان مثال، تقاضای بیشتر برای کالاها می‌تواند ارزش آن‌ها را افزایش دهد. در مقابل، بازارهایی که نگران آینده‌ی اقتصادی منطقه خود هستند، تمایل دارند ارز خود را بفروشند که این امر به کاهش ارزش آن منجر می‌شود. جدا از عواملی نظیر نرخ بهره و تورم، نرخ ارز تعیین‌کننده‌ی کلیدی سطح نسبی سلامت اقتصادی کشورها است و نقشی حیاتی در سطح تجارت کشورها دارد که برای اقتصادهای بازار آزاد در جهان اهمیت فراوانی دارد. به همین دلیل، نرخ ارز جزو موضوعات اقتصادی است که مورد توجه و تحلیل دولت‌ها قرار می‌گیرد. اگر شما نیز به دنبال درک عمیق‌تری از نرخ ارز و عوامل مرتبط با آن هستید، در ادامه‌ی این مقاله با ما همراه باشید.
نرخ ارز چیست؟
بررسی نرخ ارز
هزینه مبادله یک ارز با ارز دیگری، که سرمایه‌گذار تمایل به خرید آن دارد، را نرخ ارز می‌نامند. نرخ ارز به طور مداوم در نوسان است زیرا ارزها به صورت پیوسته معامله می‌شوند. معامله‌ی مداوم ارزها باعث می‌شود قیمت آن‌ها نیز همانند طلا یا سهام به صورت لحظه‌ای نوسان کند.
چگونه نرخ ارز می‌تواند بر هزینه‌های واردات و صادرات یک کشور تأثیر بگذارد؟ وقتی ارز یک کشور از نظر ارزش در مقابل سایر ارزها بالاتر است (یعنی قوی‌تر است)، این امر می‌تواند واردات را ارزان‌تر کرده، زیرا با هر واحد ارز می‌توان محصولات بیشتری از خارج خرید. از طرف دیگر، این شرایط صادرات را گران‌تر می‌کند، چرا که خریداران خارجی باید بیشتر بپردازند تا همان مقدار ارز را به دست آورند تا محصولات یک کشور را خریداری کنند. این امر، تأثیر مستقیمی بر زندگی روزمره‌ی مردم داشته و شرایط متفاوتی را ایجاد می‌کند.
در مقابل، وقتی ارز یک کشور کم‌ارزش‌تر است، هزینه واردات افزایش می‌یابد، زیرا یک واحد از ارز کشور نمی‌تواند به اندازه قبل کالاهای خارجی خریداری کند. اما در این شرایط، صادرات برای بازارهای بین‌المللی ارزان‌تر می‌شوند، به این ترتیب می‌توانند مقدار بیشتری از محصولات را با همان واحد ارز خریداری کنند.
پس نتیجه گیری این متن این است که افزایش نرخ ارز معمولاً برای تراز تجاری یک کشور منفی است، چرا که باعث کاهش صادرات می‌شود، در حالی که کاهش نرخ ارز می‌تواند به بهبود شرایط تجاری کمک کند، بنابراین باعث افزایش صادرات می‌شود. به خاطر داشته باشید که این تحلیل بسیار ساده‌سازی شده است و در عمل، عوامل دیگری نیز می‌توانند در تأثیر نرخ ارز بر اقتصاد و تراز تجاری مؤثر باشند
عوامل تعیین‌کننده نرخ ارز کدامند؟
نرخ ارز تحت تأثیر عوامل و متغیرهای اقتصادی فراوانی قرار دارد و ممکن است به دلایل گوناگون در نوسان باشد. برخی از این عوامل عبارتند از:
- نرخ تورم
- نرخ بهره
- رکود
- بدهی
- شرایط تجاری کشور
- عملکرد اقتصادی
- ثبات سیاسی
- حدس و گمان
- ملاحظات خاص
در ادامه به تفصیل، هر مورد را توضیح خواهیم داد.
دلایل رشد نرخ ارز چیست؟
نرخ تورم
معمولاً کشوری با نرخ تورم پایین، شاهد افزایش ارزش ارز خود خواهد بود، زیرا قدرت خرید ارز آن نسبت به سایر ارزها افزایش می‌یابد. در مقابل، کشورهای با تورم بالاتر شاهد کاهش ارزش پول خود در مقایسه با دیگر ارزها هستند.
نرخ بهره
نرخ‌های بهره، تورم، و نرخ ارز به شدت با هم همبستگی دارند. بانک‌های مرکزی با دست‌کاری نرخ‌های بهره بر تورم و نرخ ارز تأثیر می‌گذارند و نرخ بهره‌ی بیشتر نسبت به سایر کشورها می‌تواند سرمایه خارجی بیشتری را جذب کرده و نرخ ارز را افزایش دهد.
رکود
کشوری که دچار رکود است، برای سرمایه‌گذاران خارجی کمتر جذاب است، به این دلیل که ریسک سرمایه‌گذاری در اقتصادی با چشم‌انداز اقتصادی ضعیف بیشتر است. همچنین، رکود معمولاً به کاهش نرخ بهره و تقاضا برای ارز داخلی منجر می‌شود.
بدهی
اگر دولت برای پرداخت بدهی خود به چاپ پول روی بیاورد، این افزایش عرضه‌ی پول می‌تواند منجر به تورم شود. علاوه بر این، یک بدهی سنگین ممکن است برای سرمایه‌گذاران خارجی نگران‌کننده باشد، به‌ویژه اگر بیم آن می‌رود که کشور در معرض خطر عدم پرداخت بدهی‌های خود باشد.
شرایط تجاری
شرایط تجاری کشور، که نسبت‌های قیمت صادرات به واردات را نشان می‌دهد، نیز مهم است. کشوری که قیمت صادرات آن بیشتر از قیمت وارداتش افزایش یابد، شرایط تجاری بهتری خواهد داشت و در نتیجه، تقاضا برای ارز آن کشور بالا رفته و ارزش پول ملی افزایش می‌یابد.
عملکرد اقتصادی
سرمایه‌گذاران خارجی به دنبال کشورهایی با عملکرد اقتصادی قوی و ثبات سیاسی هستند تا سرمایه‌های خود را در آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. کشوری که چنین ویژگی‌های مثبتی داشته باشد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری را جذب خواهد کرد.
ثبات سیاسی
وضعیت سیاسی یک کشور تأثیر زیادی بر ارزش ارز و نرخ مبادله آن دارد. بی‌ثباتی سیاسی می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش دهد و اعتماد به ارز را کاهش دهد.
حدس و گمان
ارزش پول افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذاران تقاضای بیشتری برای آن ارز ایجاد می‌کنند تا از افزایش ارزش سود ببرند.
ملاحظات خاص
ممکن است برخی ارزها به عنوان “پناهگاه امن” در دوران بی‌ثباتی اقتصادی شناخته شوند و سرمایه‌های خارجی را جذب کنند.
رابطه بین رشد نرخ ارز و تورم چیست؟
افزایش نرخ بهره و تأثیر آن بر نرخ ارز
گاهی اوقات، کشورها برای کنترل تورم، جهت افزایش نرخ بهره اقدام می‌کنند. این موضوع ممکن است این سوال را ایجاد کند که افزایش نرخ بهره چه معنایی دارد و چه تأثیری بر نرخ ارز دارد؟ افزایش نرخ بهره به معنای بالا رفتن هزینه پول است. با افزایش نرخ بهره، سرمایه در بانک‌ها یا صندوق‌های درآمد ثابت، اغوای بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارد. بالا رفتن نرخ بهره در یک کشور می‌تواند منجر به افزایش ارزش نرخ ارز داخلی در مقابل ارزهای خارجی شود.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی عوامل مؤثر بر رشد نرخ ارز پرداختیم، چرا که این مسئله و بحران‌های مرتبط با آن امروزه در جهان و به‌ویژه در کشور ما قابل مشاهده‌اند و تأثیر آن‌ها روز به روز در زندگی مردم پررنگ‌تر می‌شود. یکی از اصلی‌ترین وظایف مدیران و مسئولان، استفاده از دانش و تخصص خود در زمینه‌های مدیریتی و اقتصادی برای یافتن راه‌حل‌هایی برای مقابله با این بحران‌ها است. شرکت در بهترین دوره‌های MBA و DBA دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران، به گفته‌ی فارغ‌التحصیلان آن، فرصتی عالی برای افزایش دانش و آگاهی در تمامی زمینه‌های مدیریتی فراهم می‌کند و به ایجاد ارتباطات شبکه‌ای با دیگران کمک می‌کند؛ تجربه‌ای بی‌نظیر در دنیای امروزی که بر پایه‌ی دانش، اطلاعات و ارتباطات استوار است.
